De vorige keer schreef ik over het positieve effect van schrijven op de hersenen. Maar deze keer wil ik het hebben over de valkuilen van het schrijven. Want net zoals je jezelf ergens uit kan schrijven, kan je je zelf ook ergens in vast schrijven.
Vast in je hoofd
In je hoofd bijvoorbeeld. De kans bestaat dat we met geschreven woorden het hoofd eerder voller dan leger maken. En daar zitten veel mensen nou net niet op te wachten.
Het is daarboven al zo’n drukte van belang met gedachten, plannen, twijfels en conclusies.
Na een paar weken ochtendpagina’s schrijven, zeggen cursisten vaak: ‘Ik word zo moe van mijn eigen gezeur.’ Ik herken dat. In je dagboek kan je jezelf helemaal vast schrijven in een negatieve spiraal.
‘Ik wil geen boodschappen doen.’
‘Ik weet niet wat ik met mijn toekomst wil.’
‘Ik ben alweer moe. En waarom belt T me toch niet.’
De dagelijkse, vermoeiende gedachtegang gaat dus gewoon door op papier. En in plaats van helderheid krijg je alleen nog maar meer stress.
Vast in je verhaal
Maar je kan niet alleen vast komen te zitten in je hoofd, je kan ook vast komen te zitten in je verhaal. En dan heb ik het vooral over je autobiografische verhaal. Ons hele leven lang maken we verhalen rondom onszelf. Ik ben minder. Ik ben meer. Ik heb gelijk. Zij niet. Ik hoor nergens bij.
Woorden kunnen gevaarlijk zijn. Ze kunnen de werkelijkheid abstraheren. Het is een valkuil, waar je zo in stapt. Op die manier wordt schrijven over je eigen leven benauwend. Alsof je de steken van een toch al te nauwe jas nog strakker aanhaalt. Hoe kan dat toch?
Recht en links
Schrijven is een van de moeilijkste creatieve vakken. Want taal is allereerst de stem van onze rede, de rationele linkerhersenhelft. Het is een grote uitdaging om met hetzelfde materiaal, de taal, iets creatiefs te maken. En daardoor gebeurt het regelmatig dat je door te schrijven, patronen versterkt in plaats van loslaat.
Hoe kan je dat evenwicht veranderen? Hoe kom je uit dat te volle hoofd en nauwe verhaal?
Stap 1: Accepteren
Ik schrijf nu al zeven jaar mijn ochtendpagina’s. En ja, ik zeur veel. Maar ik ben opgehouden om dat erg te vinden. En dat scheelt een hoop.
Want nu hoef ik alleen maar om te gaan met mijn ochtendgemiezer en niet ook nog eens met de stem die dat afkeurt. Die me vertelt dat ik zo nooit een echte schrijver word. En door mijn schrijven te laten zijn zoals het is, ontstaat er ruimte voor verandering.
Stap 2: Loslaten
Loslaten, ook al zo’n draak van een begrip.
Maar dit heb ik onlangs ontdekt: als je naar de hersenen kijkt, is creativiteit een vorm van loslaten.
Mark Mieras, hersenonderzoeker en schrijver van het boek ‘Ben ik dat?’, noemt creatief zijn ‘aandachtig niet je best doen.’ Mensen die creatieve arbeid verrichten, verstaan namelijk de kunst om bepaalde hersencentra uit te schakelen.
Het is dus niet zo dat wij een creatief centrum in ons brein hebben dat we kunnen trainen. Iets dat ons helpt om ons hoofd leeg te schrijven en ons verhaal creatief te maken.
Nee, creativiteit vraagt je vooral om de vaste route waarin je normaal denkt, los te laten. Dat vraagt de volledige inzet van je brein, maar op een andere manier dan dat je dat op school hebt geleerd, zegt Mieras.
Creatief schrijven is dus aandachtig loslaten. Het loslaten van je vaste denkpatronen.
Nooduitgangen voor schrijvers
Als je creatief wilt schrijven en uit je overactieve linkerhersenhelft wilt komen, hoef je dus alleen maar te accepteren en los te laten. Makkelijk toch? Eigenlijk wel. Er zijn in ieder geval drie, vrij simpele manieren om uit je oude schrijfpatroon te stappen. Deze kunnen als een soort nooduitgang voor een overspannen hoofd fungeren.
Nooduitgang 1: Korte beginzinnen
Wat ik zie is…
Mijn voeten willen…
De lente is…
Beginzinnen zoals deze, kunnen je plop, zo op een nieuw, verrassend spoor zetten.
Nooduitgang 2: Zoek nieuw inspiratiemateriaal
Ga eens aan de hand van een voorwerp of een geluid schrijven. Of op locatie. Loslaten is geen doelgerichte activiteit. Maar je kan wel dingen doen, die helpen om je gedachten en je verhaal eens op te frissen.
Nooduitgang 3: combineer schrijven met een andere creatieve discipline
Ga eerst dansen, schilderen, beeldhouwen. Omdat daar geen taal bij betrokken is, kan je makkelijk je linkerhersenhelft op een laag pitje zetten.
Anders kijken
Door te schrijven kan je vast komen te zitten in je hoofd en in je verhaal. Maar door dat te accepteren en vervolgens met nieuwe schrijfwijzen en perspectieven te experimenteren, kan je oude denkpatronen loslaten. Op die manier ga je anders naar jezelf en naar je leven kijken – en dàt is creativiteit.
[wave] Meer schrijftips? Vraag de gratis schrijfles aan.
Nanda Huneman
Laatste berichten van Nanda Huneman (toon alles)
- Leren schrijven doe je zo! - 8 september 2021
- Begin je boek met een proloog - 9 oktober 2020
- Schrijf een pakkend begin van jouw boek - 27 augustus 2020