Je vertelt altijd meer dan je opschrijft - Boekschrijven.nl

Voor een beginnend schrijver is en blijft het een goed idee om iets eerst uitgebreid te beschrijven. Daarbij schrijf je een tijdje ongecensureerd op wat je allemaal ziet, hoort, voelt, ruikt, proeft. Op die manier kom je op onverwachte observaties en nieuwe, prikkelende beschrijvingen die direct bij je lezer, via zijn zintuigen, binnenkomen.

(Lees voor meer uitleg over deze methode de blogs ‘Schrijven doe je met je lijf‘ en ‘Je belangrijkste schrijfoefening‘.)

Schrijven is herschrijven
Maar ja, dat ongecensureerd schrijven heeft een nadeel. Je krijgt een overvloed aan waarnemingen die je verhaal zwaar en traag kunnen maken. Maar wie heeft ooit beweerd dat je eerste versie ook meteen je laatste is?

Die uitgebreide beschrijving is nog maar een losschrijfoefening waarbij je zoveel mogelijk ruw en hopelijk nieuw en krachtig materiaal verzamelt. Het is pas je eerste ruwe versie.

Herschrijven betekent schrappen
Schrijven is vooral een kwestie van herschrijven. Je moet die uitgebreide versie terugbrengen tot zijn essentie. En dat betekent schrappen tot alleen het krachtigste beeld overblijft. Je kiest de beelden die je personage of zijn omgeving het meest kernachtig omschrijven. (En door het losschrijven beschik je nu over een ruime keuze van beelden en beschrijvingen.)

Een fijne lijn
Maar wat is het krachtigste beeld? Wat moet je schrappen? Wat laat je staan?

Kiezen uit al dat kostbare materiaal dat je met zoveel inzet hebt verzameld kan lastig en zelfs pijnlijk zijn. Niet voor niks zeggen ze; ‘kill your darlings’. Maar wat zijn dan je darlings? Tussen teveel woorden en het krachtigste beeld staat maar een heel fijne lijn.

Meer dan zijn betekenis
Om het beste beeld te kiezen helpt het om te begrijpen hoe een beeld werkt. Wat één woord teweeg kan brengen bij een lezer. Want je vertelt altijd meer dan je opschrijft. Of om het anders te zeggen; elk woord is als een bel. Hij klinkt niet alleen op het moment dat je hem aanslaat, maar hij heeft een nagalm waarin meerdere tonen te horen zijn.

Een woord is als een wolk
Zo is elk woord niet alleen de drager van zijn letterlijke betekenis. Het verwijst ook naar zijn omgeving en de dingen eromheen. En het roept associaties op en particuliere herinneringen die voor iedereen verschillend kunnen zijn. Zo is een leunstoel niet alleen de leunstoel waar je hoofdpersoon zich na een lange dag in neer laat zakken. Ongemerkt roept het ook andere zaken op, zeker als dat woord gepaard gaat met bruin ribfluwelen bekleding. Of een voetenbankje.

Omgeving en sfeer
Die drie woorden roepen ogenblikkelijk de sfeer op van een oudere man, geruite sloffen onder de centrale verwarming. Een tafel vol met oude kranten. Misschien hoort je lezer in gedachten de geluiden van een klok. Of van de centrale verwarming.

Algauw roep je het beeld op van de hele huiskamer van een vrijgezel. Elk woord stelt een cluster van betekenissen voor. En drie woorden roepen al een hele wereld op.

Persoonlijke associaties
Dan zijn er nog de persoonlijke associaties die voor elke lezer anders zijn omdat ze samenhangen met zijn particuliere herinneringen. Dingen die voor hem aan die woorden kleven; het tijdschriftenrek bij opa thuis. Of de geur van zijn sigaren. Heb je ooit gemerkt dat je bij het lezen over een huiskamer dat beeld automatisch invult met een kamer die je kent van vroeger?

Natuurlijk weet jij als lezer niet precies welke persoonlijke betekenissen een lezer aan jouw woorden hecht. Maar je kunt er wel een gooi naar doen. Want in grote lijnen zal de sfeer voor de meeste lezers op hetzelfde neerkomen.

Deel staat voor geheel
Als schrijver maak je dus gebruik van het feit dat elk woord een krans van betekenissen met zich meebrengt. Je schildert als het ware met zijn bijbetekenissen. Als je dat weet wordt het makkelijker om te schrappen. Want je hoeft niet zo bang te zijn dat je iets overslaat. Dat ene kenmerkende detail roept meer op dan je denkt. Het roept ook de dingen op die je weggelaten hebt; de salontafel vol kranten, de bruine vloerbedekking. Misschien zelfs een portretje van de overleden echtgenote.

Vertrouw op je lezer
Kies het beeld dat het beste staat voor het geheel en vertrouw erop dat het verder reikt dan alleen het ding waar het voor staat. Met wat je schrapt laat je een ruimte ontstaan die je lezer invult met wat jij weggelaten hebt.

Meer hoef jij als schrijver niet aan te doen. Je lezer doet de rest.

Vertrouw dus op je lezer.

 

The following two tabs change content below.

Inez Risseeuw

Ik herinner me de eerste keer dat ik echt schreef. De juf had echte inkt in de potjes in onze tafels gegoten. Uit een grote half doorzichtige fles. Het rook een beetje naar zoete medicijnen.

Laatste berichten van Inez Risseeuw (toon alles)