Autobiografisch schrijven is spannend. Persoonlijke verhalen en intieme details uit je dagboek zet je nu opeens voor een groot publiek op papier. Hoe doe je dat? Hoe blijf je trouw aan jezelf terwijl je ook rekening houdt met een lezer, die een levendig en leesbaar verhaal wil?
Het helpt om vanuit ‘intieme afstand’ te schrijven. Dat betekent: dicht bij je eigen verhaal blijven, maar er toch met gezonde afstand naar kunnen kijken. Ik leerde het tijdens een schrijfretraite op Terschelling.
Intiem
Ik had een huisje gehuurd om een maand lang te kunnen schrijven. Ik schreef over mijn eerste zoen op de hoogste duin van het eiland, over mijn woedeaanvallen toen ik zestien was en over mijn eerste mystieke ervaring in India.
Ik schreef dingen, die ik alleen aan iemand vertel die ik volledig vertrouw.
Schrijven vraagt om intimiteit. Alleen dan kan je de juiste woorden vinden voor die pijnlijke of spirituele ervaring die je nog nooit eerder hebt verwoord. Je moet thuis kunnen komen op papier.
Te intiem
Na een week bezield schrijven, maakte ik een lange wandeling door de duinen. Daarna las ik met een roodgloeiend hoofd mijn teksten terug. Het was verschrikkelijk. Ik had mijn hele ziel en zaligheid in die paar pagina’s gepropt. De gevoelsdichtheid was veel te groot.
Was dat nu het resultaat van een week bezieling? Onleesbare teksten? Hoe kon dit nu een boek worden?
Ik hield op met schrijven. Ik ging vliegeren. Ik dronk thee in het Amsterdams Koffiehuis, biertjes op het terras van de Walvis.
Afstandelijk
Na drie dagen weer en wind, begon het te knagen. Ik was hier om te schrijven, niet om weg te lopen voor mijn eigen woorden. Ik pakte de pen weer op. Ik durfde niet meer over mezelf te schrijven. Bang dat ik weer in dezelfde bevlogenheid zou raken, zonder iets leesbaars te schrijven. Ik schreef over het naderende onweer die de lucht vreemd geel maakte en over het kabaal van de troepen brandganzen.
Het waren zintuiglijke, levendige teksten. Ik maakte contact met de wereld om me heen. Maar ik miste de volledige overgave, de intimiteit die ik voelde toen ik over mezelf schreef.
Intieme afstand
Ik ademde diep en toen pakte ik het verhaal over mijn eerste zoen erbij. Ik zei tegen mezelf: ‘Oké Nanda, schrijf nu over deze zoen, zoals je over Terschelling schrijft. Zintuiglijk en met enige afstand. Hoe rook het daar op de duin?’
Ik schreef over die zoen alsof het niet mijn zoen was. En opeens zag ik dat Dirk een zwart Ramones T-shirt droeg en dat het licht van de Brandaris over onze hoofden heen gleed.
Mijn tekst kwam tot leven. Er was meer omgeving, meer lucht. Mijn tekst werd iets minder van mij en iets meer van de wereld. En daarmee toegankelijker voor een lezer.
Twee soorten afstand
Ik had dus een bepaalde afstand nodig om mijn teksten leesbaar te maken. Om voorbij het dagboekniveau te komen. Deze afstand is echter niet kil en afstandelijk.
Er zijn namelijk twee manieren om afstand te nemen van je verhaal.
Je kan een stap van jezelf afzetten en naar je verhaal kijken zoals een buitenstaander dat zou doen. Het gevaar hierbij is dat je de intimiteit verliest en met een hele kritische blik naar je verhaal gaat kijken. De gedachte ‘wat is dit slecht’ bracht mij alleen maar naar de oostpunt van het eiland en naar de kroeg. Niet naar een diepere laag in mijn verhaal. Ik had nog steeds die open armen nodig, de houding ‘alles is goed’ om helder over mijn eigen ervaringen te schrijven.
Ik had dus een ander soort afstand nodig. Een intieme, warme afstand. En die vond ik niet door van mezelf weg te lopen, maar juist door verder naar binnen te gaan. Ik zocht de afstand in mezelf. Ik stopte niet op de plek waar ik een herinnering of gevoel in mezelf ontmoette. Ik liep als het ware voorbij mijn eigen verhaal. En bekeek het van de andere kant. En niet zozeer met persoonlijke ogen, maar met schrijversogen. Waarnemende, heldere schrijversogen.
Je bent niet je verhaal
Vanuit die intieme afstand zie je dat je gevoelens, herinneringen hebt, maar ook dat je er niet mee samen valt. Ze leven in jou, maar je bent ze niet. Dat is een wezenlijk verschil. Door afstand te nemen, word je je bewust van je gevoel, zonder bevangen te worden door dat gevoel. Dat is de waarnemer. En dat is ook de schrijver. Je bent dichtbij je eigen ervaring, zonder er in te verdrinken. Intieme afstand.
Op dat moment komt er ruimte. Dan krijgt je schrijven iets universeels en toegankelijks. En als je vanuit die intieme afstand je autobiografische verhaal schrijft, wordt je tekst vanzelf leesbaar en boeiend. Voor jezelf, maar zeker ook voor anderen.
[wave] Meer schrijftips? Vraag de gratis schrijfles aan.
Nanda Huneman
Laatste berichten van Nanda Huneman (toon alles)
- Leren schrijven doe je zo! - 8 september 2021
- Begin je boek met een proloog - 9 oktober 2020
- Schrijf een pakkend begin van jouw boek - 27 augustus 2020
Ja! Dit sluit precies aan bij waar ik nu mee bezig ben. Ik schrijf een verhaal dat ik deels baseer op mijn jeugd en zoek steeds weer naar manieren om gebeurtenissen van een afstandje te kunnen bekijken en beschrijven, alsof ze niet over mij gaan, zodat ik ‘cleaner’ en minder persoonlijk (in toon, emotie, oordeel) schrijf. Des te meer omdat het in mijn verhaal niet om mij persoonlijk gaat, maar om de gebeurtenissen en de culturele achtergrond. Fijn om wat dit punt betreft iets over andermans proces te kunnen lezen, bedankt!
Hi Dille,
Ja schrijven is balanceren tussen intimiteit en afstand. Helemaal eerlijk naar jezelf zijn, maar ook weer afstand kunnen nemen. Misschien helpt deze blog je ook: https://www.boekschrijven.nl/boek-schrijver-controle-los-laten/
Groet, Nanda
Ik vraag me af hoe het is als je je biografie niet in de ik-vorm, maar in de zij/hij-vorm schrijft. Neem je dan óók niet meer afstand? Wie heeft daar ervaring mee?
Hi Francine,
Sorry beetje late reactie – ik had je vraag over het hoofd gezien.
Ja, het gebruiken van het hij/zij perspectief kan helpen, maar niet altijd!
Sommige mensen gebruiken het als een soort trucje- als ik maar zij ipv ik gebruik, dan is er meer afstand.
Het gevolg is vaak dat deze hij/zij personages absoluut niet tot leven komen, omdat nou net de intimiteit met hun denk- en belevingswereld mist.
Bij alle perspectieven gaat het om de balans tussen intimiteit en afstand.
En als je goed vanuit de derde persoon schrijft, verschilt het niet eens zo van de eerste persoon.
Ook als je hij of zij gebruikt – ga je wel IN iemands hoofd zitten, anders zit je bij het alwetende vertelperspectief.
Succes! Nanda
Dag iedereen!
De afstand en toch nabijheid ervaren in het neerpennen van emotionele gebeurtenissen kan volgens mij ook enkel door eerst een indenificatie ermee en vervolgens – na de pijn te ondergaan – na te denken over een nieuw boeiend plot of conflict model te ontwerpen. Het dominante( onze vroeg identificatie ) waaruit een trauma onstond, moet een doel krijgen naar het groter geheel. We fungeren dan als een voorbeeld voor anderen die de weg nog niet gevonden hebben. Daar zit dan ook voor mij de kracht omdat ik iets kan doorgeven …
Moeilijke materie maar zo verrijkend!!!
Groetje Chris
Beste nada, goed artikel. Ik ben ook een autobiografisch boek aan het schrijven met een persoonlijke tekst. Ongeveer een derde van wat ik heb opgeschreven is bijna te persoonlijk om te publiceren. Maar ik had nog geen afstand gecreëerd. Bedankt voor je tips!