Voor de zoveelste keer maak ik een schema voor mijn boek. Ik heb alle soorten vrijheid op een rijtje gezet. Bewegingsvrijheid. Keuzevrijheid. Seksuele vrijheid. En in vakjes daarachter probeer ik te verwoorden hoe dat er voor verschillende alleenstaande vrouwen in India uitziet. Het is complex en ik krijg er hoofdpijn van. ‘Ik stop met dat boek!’ roep ik uit en gooi het schrift in de hoek.
Begin je boek met volgen in plaats van sturen
Bij het schrijven van mijn eerste boek ‘Weduwes worden niet verliefd’ begon ik met sturen. Ik wilde van te voren weten wat het thema was en probeerde dat meteen te structureren. Totdat ik zo vast zat dat ik geen stap verder kwam.
Rond die tijd maakte ik ook voor het eerst kennis met de boeken van Natalie Goldberg. De basis van haar ´writing-practice’ is vooral het vrijschrijven. Je neemt een thema en schrijft daar tien minuten op door, zonder te stoppen, redigeren of denken.
Blij om mijn ploeterboek aan de kant te leggen, ging ik elke dag vrijschrijven. Eindelijk begonnen de woorden weer te stromen. Ik schreef over cola, ochtendmist, eenzaamheid, varkens, mijn moeder, klamboes en vrijheid.
Bijna al die stukjes namen ergens halverwege een onverwachte wending die ik vooraf niet had voorzien. Het stuk over ochtendmist ging opeens over melancholie. Cola bracht me bij passie en eenzaamheid bracht me bij boterhammen met kaas. Al schrijvende legde ik verbindingen en lagen bloot die ik vooraf niet in een structuur of een plan had kunnen vastleggen. Ik leerde vertrouwen op mijn eerste impulsen en op het creatieve proces.
Al schrijvende ontdekken waar je boek heengaat
Na een tijdje had ik weer moed verzameld om aan mijn boek te werken. Ik liet alle plannen en structuren liggen en ging vrijuit schrijven over de vrouwen die ik had ontmoet. Ik liet het boek zichzelf schrijven. De vrouwen kwamen nu echt tot leven. Omdat ik geen structuur of thema over ze heen had geplakt, maar al schrijvende ontdekte waar het echt over ging.
Daarna is het tijd voor sturing
Op den duur had ik echter zoveel geschreven, dat ik door de bomen het bos niet meer zag. Ik had zoveel vrouwen gesproken en tegenstrijdige verhalen gehoord dat ik niet meer wist waar dit verhaal naar toe ging. Weer voelde ik de neiging om mijn verhaal in de hoek te gooien. Nu had ik niet te weinig, maar juist te veel tekst.
En dan is het tijd voor de volgende stap in het proces. Het sturen. Wat wil ik eigenlijk zeggen met dit verhaal? Wat moet het hoofdpersonage leren? Wat is de centrale gebeurtenis?
Hoe doe je dat sturen?
Maar makkelijk is die overgang niet – van volgen naar sturen. Hoe doe je dat? Een paar dingen die helpen zijn:
– Pauze nemen. Door afstand te nemen van je eigen werk, zie je beter waar het echt over gaat.
– Maak van je boek een kort verhaal. Door jezelf te beperken – vertel in tien pagina’s waar het echt om gaat – ga je vanzelf sturen. Bij elke scene/alinea kan je vragen: waarom schrijf ik die op? Daarna kan je het verhaal weer aankleden, maar nu heb je een duidelijke rode draad.
– Versimpel. Haal alle zijwegen eruit. Beperk je tot de hoofdzaak. Sturen is voor een groot deel deleten.
– Overdrijf. Hul je plot niet in vage verwoordingen, verberg je thema niet onder mooie beeldspraken. Zeg to-the-point waar het overgaat. Geef overduidelijke hints naar het centrale geheim. Later kan je weer gaan inpakken, maar zo help je jezelf om tot de kern te komen.
Afwisselen tussen volgen en sturen
Bij het sturen werk je meer vanuit je hoofd. Terwijl je bij het volgen meer vanuit je hart en impulsen schrijft. Beide lagen zijn nodig voor een goed boek en een soepel schrijfproces.
Als ik nu met een nieuw boek begin, begin ik niet met een schema. Wel denk ik na over het thema, de verhaallijn. Daarna ga ik schrijven en laat ik mijn pen vertellen welk verhaal ik echt wil schrijven. Totdat er een soort van kwartje valt. Ah, daar gaat het dus echt over.
Dan begin ik opnieuw met sturen. Nu ik mijn thema beter ken, weet ik wat er uit kan en wat er bij moet. Daarna duik ik weer onder in het creatieve proces. Dus: je moet leren hoe je de touwtjes uit handen geeft en ook hoe je ze weer in handen neemt. Het schrijfproces bestaat uit volgen en sturen en voor beiden is een juist moment en beiden kan je leren.
Als je te vroeg begint met sturen, raak je waarschijnlijk geblokkeerd. Maar als je alleen maar volgt, krijg je een onsamenhangend verhaal. Vind uit wat voor jou werkt. Wanneer en hoe kan jij volgen? Hoe stuur jij? Deel hieronder je gouden tips met ons!
Nanda Huneman
Laatste berichten van Nanda Huneman (toon alles)
- Leren schrijven doe je zo! - 8 september 2021
- Begin je boek met een proloog - 9 oktober 2020
- Schrijf een pakkend begin van jouw boek - 27 augustus 2020
Dit verhaal is duidelijk, Nanda! Nu mijn verhaal nog. Gr(oet).
Mijn verhaal heb ik twee keer herschreven/geredigeerd. Voor mij is/was alles zo duidelijk tot een meelezer me zei dat hij kon lezen dat ik het zonder echt schema had geschreven en hij raadde me aan om alsnog een schema te maken. Hij stelde me vragen waar ik direct antwoord op gaf, hij vond ze niet terug in het verhaal. Ik weet het hoofdthema, de subthema’s… Dacht dat het ook duidelijk was voor de lezer. Help?? ik zit al twee maanden te rommelen en klooien. Ik weet even niet hoe verder te gaan. Uit bovenstaande haal ik de tip om eens kort op te schrijven waar het verhaal over gaat, wat ik wil vertellen..
Ik schreef altijd “in de wilde weg”, maar las op een gegeven moment dat een schema goed werkte. Dat leek eerst wel te kloppen, want zo had ik op een rijtje waar een hoofdstuk over moest gaan…dacht ik.
Maar nu ik dat weer los gelaten heb en gewoon schrijf vanuit vrijheid (als ik het even zo mag noemen), is de lol van het schrijven weer optimaal! Dus: weg schema, die komt later wel als ik zover ben om er echt een boek van te maken!
Ha Nanda,
dank voor dit duidelijke en bemoedigende verhaal.
dat het allebei nodig is!
volgen doe ik, door dagenlang en soms zelfs wéken het verhaal aan zichzelf over te laten. het verhaal volgt mij tóch wel,- ongemerkt -, terwijl ik in de tuin werk of de was ophang. en dan, op een gegeven moment, grijpt het mij en sleurt het mij naar pen en papier. dan is er sturing, overzicht, een nieuwe lijn zichtbaar. dan is er geen houden meer aan en móet ik schrijven. en dat doe ik dan ook, graag.
Dank je wel Nanda voor opnieuw en anders verwoorden wat ik al wist maar nu beter begrijp.
Deze worsteling maak ik nu ook mee. Op dit moment is mijn manuscript voor tachtig procent af. Het boek is een biografie van een bekende radio- en tv presentator in Suriname. De hoofdpersoon is nu bezig het manuscript door te lezen en eventueel aan te vullen. Dus ik heb nog een weg te gaan. Tips en trucs zijn welkom.
Groeten van John Hawker
Ik schrijf een hoofdstuk eerst vrij, zonder na te denken. zelfs zonder te letten op spelling. Dat doe ik met de pen. Als ik mij achter mijn computer installeer, ga ik sturen. Dan let ik op alles. Ik wissel het steeds af.