Laatst was ik bij een lezing van Miriam Lancewood. Zij heeft net een boek geschreven over haar wilde leven in de natuur van Nieuw Zeeland. Gespierd stond ze daar, met een mes aan haar riem. Meer jager dan schrijfster. Ze vertelde dat ze lang had geoefend op het boogschieten. Ik moest denken aan een fragment uit mijn boek Spelen met je Leven.
‘Tijdens deze fase van het schrijven had ik continu het gevoel door mijn knieën gebogen te staan, met een boog vol spanning in mijn arm. Niet meer vrij meestromen met het verhaal, maar gericht en geconcentreerd zinnen inzetten, zodat de lezer straks een trefzekere pijl in zijn hart voelt als hij het verhaal leest. Met dezelfde scherpte verwijderde ik overbodige zinnen en alinea’s.”
Schrijven is als boogschieten en je moet net als Miriam lang oefenen en richten om trefzeker te raken. Vooral als je in de laatste fase van je boek zit en rigoureus moet schrappen. Dan heb je een scherp mes en spierkracht nodig om alle lianen en overbodige lijnen uit je verhaal te kappen.
Maar hoe verwijder je overbodige tekst? Wat blijft staan en wat mag er uit? Hoe blijf je bij de kern? Een paar richtlijnen voor het schieten en schrappen van woorden.
Functie
De belangrijkste vraag is: wat is de functie van het fragment? Draagt het wezenlijk bij aan het verhaal? Als je dit stuk weghaalt, blijft je verhaal dan hetzelfde? Heeft het eigenlijk gevolgen voor de loop van je verhaal? Zo niet, dan kan het er vaak uit.
Leven
Maar het gaat niet altijd om functie. Zoals de opruimgoeroe Marie Kondo je bij elk voorwerp dat je weg wilt doen laat vragen ‘Does is spark joy?’ kan je dat ook vragen bij jouw scènes. Stralen ze leven uit? Raken ze je? Zijn ze misschien niet zo functioneel, maar wel essentieel op een andere laag?
Onnodige uitleg
Scan je tekst op onnodige uitleg. Vaak hebben we een aanloopje nodig om tot de kern van de zaak te komen. Vertellen we eerst hoe laat we waren opgestaan en hoe druk de weg was. Schrappen. Begin je hoofdstuk met de handeling waar het echt om gaat en sla de inleiding over.
Herhaling
Sommige zaken vinden we zo belangrijk, dat we ze blijven herhalen. Maar meestal is het genoeg om het een keer goed en beeldend te vertellen, soms twee of drie keer. Maar niet tien keer. Stel jezelf de vraag: heb ik dit al verteld? Is dit wezenlijk anders dan een vorige scene?
Tellen
Het helpt om jezelf een aantal woorden te geven dat er uit moet, of een aantal pagina’s. Deze blog mag bijvoorbeeld maximaal 800 woorden zijn, maar mijn eerste versies beslaan meestal 1200 woorden. Als ik niet zo’n strenge eis aan de lengte had gehad, had ik geloofd dat ik die 1200 woorden echt nodig heb. Maar omdat er 400 woorden uit MOETEN, dan KAN dat ook.
Stapeltjes
Net zoals het ook niet werkt om je hele huis in een keer op te ruimen, kan je ook op het opschonen van je boek overzichtelijk maken. Vandaag doe je de broeken, morgen de sokken, overmorgen de kopjes. Je kadert en maakt stapeltjes. Pak niet in een keer je hele manuscript aan, maar doe het per hoofdstuk, per bladzijde, per thema. Zo maak je het behapbaar voor jezelf.
Samenvatting schrijven
Soms helpt het om je boek samen te vatten in 10 a 15 pagina’s. Dat brengt je terug naar de essentie. Wat moet er echt in komen? Wat zijn de keerpunten? Wat is de rode ‘bull’s eye’ van je verhaal? Waar wil je je pijl op richten? Als je daarna opnieuw naar je boek kijkt, zie je meteen wat ruis is, wat overbodig is.
Rigoureuze wildheid
Deze fase van het schrijfproces vraagt een soort rigoureusheid. Eentje die je ook nodig hebt als je in het wild gaat wonen. Dan heb je geen tijd of ruimte voor twijfel, dan maak je heldere keuzes. Dan kan je ook niet alles meenemen. Miriam stond voor de zaal met haar kleine rugzak, maar daarin paste haar hele leven.
Mij geeft dit schrappen een gevoel van vrijheid, schrijven is niet alleen maar suf op een stoel zitten. Schrijvers zijn vrije vrouwen en mannen, met spierkracht, speren en messen, die weten wat nodig is en wat niet. We laten los, we schrappen de ruis uit onze verhalen, zodat de essentie overeind blijft staan.
Zoals Miriam in het oerwoud steeds beter zag wie ze was – een vanzelfsprekend onderdeel van de natuur – kunnen wij door heel gericht ons verhaal op te schrijven, ook zien we daadwerkelijk zijn. We schieten een pijl en raken de kern.
Nanda Huneman
Laatste berichten van Nanda Huneman (toon alles)
- Leren schrijven doe je zo! - 8 september 2021
- Begin je boek met een proloog - 9 oktober 2020
- Schrijf een pakkend begin van jouw boek - 27 augustus 2020