Schrijven als Rembrandt - Boekschrijven.nl

Als schrijver kun je veel van anderen leren. En niet alleen van schrijvers.
Afgelopen zomer was ik op de tentoonstelling ‘Rembrandt in zwart-wit’. Tussen zijn etsen hing hier en daar ook werk van andere kunstenaars. Op de iPad die ik meekreeg mocht ik raden welke etsen van Rembrandt waren en welke niet. Het verschil was er in de meeste gevallen zo uit te halen. Je kon het zien aan het verschil in lijnen, in de tekenstijl.

Oog voor detail
Maar er was nog een verschil dat niet zozeer met techniek te maken heeft maar met het oog waarmee Rembrandt naar de dingen heeft gekeken.
Bij Rembrandt is het altijd levensechter dan bij andere kunstenaars. Of hij nu een zwerver tekent, een uitzicht op Amsterdam met omringende velden, een portret of een bijbels tafereel.

Tekenen met je oog

De andere kunstenaars tekenen vooral wat ze weten over hun onderwerp. Hun personages voldoen aan wat je er als toeschouwer van zou verwachten. In vergelijking met Rembrandts figuren zijn ze een beetje doods. Het is alsof je door een filter kijkt. De filter in het hoofd van de kunstenaar die vooral laat zien wat hij denkt, niet wat zich werkelijk voor zijn oog heeft afgespeeld.

Rembrandt tekent wat hij ziet. Zijn zwerver is een individu. Zijn nagels zijn vuil, zijn muts staat scheef en zijn oog vertoont een schalkse vonk. Een hondje zit te poepen bij een boom. In de weides rondom Amsterdam ligt, bijna onzichtbaar, een paard te rollen op zijn rug.

Wat je ziet, niet wat je weet
Op de kunstacademie kregen we het keer op keer te horen. Teken wat je ziet, niet wat je denkt dat het is.
Als we naar een model keken moesten we vergeten dat het een model was dat daar zat. We moesten vooral de vlakken en lijnen zien waaruit ze was samengesteld en die zo getrouw mogelijk overbrengen op papier.
Bijna alsof ze geen lichaam meer was, enkel een abstract van licht en schaduw.

Tekenen met mijn buik
Ik vond dat erg moeilijk. Ik begreep het met mijn verstand, maar het lukte me niet om het te doen. Bij mij bleef het gepruts met voorzichtige doordachte lijntjes.
Tot een lerares me dwong niet meer naar mijn papier te kijken, enkel naar het model. Ik moest mijn hand blindelings op en neer bewegen. Op het ritme van de lijnen die ik zag in het model. Ze pakte zelfs mijn hand en dwong me te bewegen als bij een wilde dans. En toen voelde ik wat ze bedoelde.
Toen ik naar mijn papier keek stond daar het model, een beetje wild maar absoluut herkenbaar en levendig weergegeven.

Niet alleen techniek
Goede kunst ontstaat niet alleen met een goede techniek. Het heeft ook te maken met een oorspronkelijk oog. Zonder eigen waarneming kun je eigenlijk alleen maar herhalen wat de anderen voor jou al hebben getekend of geschreven.
En dat geldt ook voor schrijvers. Probeer te vergeten wat je weet over je personage en zijn omgeving en neem enkel waar. Zonder waarneming verval je namelijk op wat je al weet. En daarmee verras je niet.

Ga voor dat ene detail
Roep je personage en zijn omgeving op in je verbeelding en geef enkel weer wat je ziet, wat je hoort, wat je ruikt, voelt, proeft. Ga op je zintuigen af in plaats van wat je weet. Laat het plaatje uiteenvallen in zintuiglijke gewaarwordingen.
Leg de accenten die voor jou spreken. En ga voor dat ene detail.
Een paard dat op zijn rug rolt vertelt meer over dat landschap en het jaargetijde dan een exacte weergave van het landschap om hem heen.

The following two tabs change content below.

Inez Risseeuw

Ik herinner me de eerste keer dat ik echt schreef. De juf had echte inkt in de potjes in onze tafels gegoten. Uit een grote half doorzichtige fles. Het rook een beetje naar zoete medicijnen.

Laatste berichten van Inez Risseeuw (toon alles)