Als je schrijft aan je eigen boek, is het verstandig om af en toe een haiku te schrijven.
Een haiku? Wat heb je als moderne romanschrijver nu aan een rigide dichtvorm uit het oude Japan?
Alles. Want de haiku leert je om de wereld helder en objectief te beschrijven. Deze dichtvorm maakt je taal concreet en visueel en verbreedt ook nog eens je woordenschat.
De haiku herken je heel duidelijk aan de vorm. De haiku heeft altijd drie regels. De eerste regel heeft vijf lettergrepen, de tweede zeven en de derde weer vijf.
Wat is een haiku?
Een bekende haiku van de Japanse dichter Shiki is deze:
Op karperkoppen
die uit het water steken
trommelt de regen
De haiku maakt je inventief
Omdat het aantal lettergrepen zo belangrijk is, vraagt het schrijven van een haiku veel telwerk. Het is flink puzzelen om je boodschap in precies drie regels en zeventien lettergrepen te verpakken.
Te korte of te lange woorden moet je meteen schrappen.
Hoe meer haiku’s je schrijft, hoe makkelijker dat wordt. Je leert om zogenaamde goede vondsten weer los te laten.
Daarnaast word je inventief in het vinden van nieuwe woorden.
Juist omdat je vast zit aan een aantal lettergrepen, ga je op zoek naar woorden die je normaal niet zo snel zou gebruiken.
Daarnaast heeft dit tellen en puzzelen ook nog een ontspannend effect op je geest. Het is als een kleine meditatie. Zo gebruikten zen-monniken het ook.
De haiku leert je objectief kijken
Maar de haiku gaat niet alleen over vorm. Het gaat vooral over de inhoud. De belangrijkste regel is eigenlijk deze; een haiku moet objectief zijn.
In een haiku komen geen meningen voor. Je zegt niet dat een tuin mooi is of lelijk.
Je interpreteert ook niet. Je schrijft niet: de mier is gelukkig.
Vergelijkingen mogen ook niet in een haiku. De zin ‘De treurbeuk lijkt op een oude vrouw’ – is uit den boze in de haiku wereld.
De haiku is een foto
De vraag die je je steeds opnieuw stelt, is deze: waarom noem ik de tuin mooi, waarom denk ik dat de mier gelukkig is en wat maakt dat de treurbeuk op een oude vrouw lijkt?
En dan beschrijf je dat.
De glinsterende blaadjes van de eik. De ontspannen manier van lopen van de mier. De hangende takken van de treurbeuk.
De haiku brengt je terug naar de ervaring. Je kijkt achter de woorden ‘mooi, gelukkig, oude vrouw.’
De haiku is een foto. Of een filmpje. Je laat aan de lezer zien wat jij als schrijver zag, hoorde, ervoer. En je probeert het zo te verwoorden dat de lezer precies ziet wat jij zag. Dat hij je haiku over de tuin leest en denkt: ah wat mooi! Of de beuk voor zich ziet en denkt: he, net een oude vrouw.
Als schrijver aan de kant stappen
De haiku leert je om aan de kant te stappen. Om niet tussen de lezer en het beeld in te gaan staan. Om je er niet steeds mee te bemoeien met je interpretaties en meningen.
Als je dat doet – iets beschrijven, precies zoals het is – geef je de lezer eigenlijk een cadeau. Je geeft de lezer een ervaring. Een beeld. Een wandeling door de natuur.
Doordat jij opzij stapt, kan de lezer het verhaal binnen stappen. En kan hij rondlopen door de tuin alsof daar nog nooit iemand geweest is. Het wordt zijn tuin. En zijn conclusie. Niet de jouwe.
Je hoeft geen slimme schrijver te zijn
Na elke haiku-les valt het me op dat mensen raker schrijven. Dat ze dichter op de ervaring zitten. Dat ze specifieker kijken. Hun taal wordt helderder. En daardoor toegankelijker.
Je hoeft niet origineel, diepgaand of poëtisch te zijn als je gaat schrijven. De kunst is juist om simpel, concreet en direct te zijn. Het gaat niet om jouw gevatheid. Het gaat er om dat jij een wereld op papier kan zetten, die een ander moeiteloos voor zich kan zien.
Je boek wordt beter door de haiku
Ga naar buiten. Kijk goed om je heen. Schrijf in drie regels en zeventien lettergrepen op wat je waarneemt. Beschrijf het specifiek. Combineer verschillende zintuigen. Probeer verschillende woorden uit. Kijk wat het beste werkt, waar het meeste ritme in zit.
Door op dit microniveau te werken, wordt je boek op macroniveau beter. Het helpt om je boek toegankelijk en levendig te maken. Om dingen te laten zien in plaats van ze te vertellen.
En dat lijkt soms klein en pietluttig, maar dat het is het niet. Of zoals de Japanners het zeggen: de haiku is een kleine vinger, maar hij wijst naar de maan.
Nanda Huneman
Laatste berichten van Nanda Huneman (toon alles)
- Leren schrijven doe je zo! - 8 september 2021
- Begin je boek met een proloog - 9 oktober 2020
- Schrijf een pakkend begin van jouw boek - 27 augustus 2020
Dag Nanda,
Altijd fijn en inspirerend om jouw verhalen te lezen.
Het moeilijkste maar ook het mooiste van de haiku vind ik dat je je persoonlijke interpretatie van de situatie moet weglaten. Wat dat betreft is de variant waar dat weel mag (tanka?) makkelijker:
Haiku variatie
Een oude koe staart
in de sloot, pist zonder gene
een warme waterval
de rimpel op mijn voorhoofd
voelt plotseling overbodig
groetjes,
Gert
Hi Gert,
Leuk om je haiku te lezen.
De haiku vorm waarin je meer kwijt kan over de ‘menselijke ervaring’ heet Senryu.
De haiku gaat over de perfectie van de natuur.
De senryu over de imperfectie van de mens 🙂
Die laatste twee regels van jouw haiku variatie voelen senryu-achtig. Waarin je beschrijft wat de observatie met jou doet.
Trouwens – om even als een zwarte kousen haikuist naar je haiku te kijken –
‘ zonder gene’ is een interpretatie. Dat is inderdaad jouw persoonlijke invulling. (En dat achterwege laten,is inderdaad, zoals je schrijft, wat de haiku mooi en moeilijk maakt)
Daarom de vraag: welke observatie doet jou vermoeden dat de koe geen gene heeft?
En probeer die eens te beschrijven…
Groet! Nanda
Supertip Nanda, bedankt. Het zou een goede oefening voor politici zijn;-). Voor iedereen trouwens want eigenlijk doen we de hele dag niet veel anders dan (be)oordelen, interpreteren, invullen, inkleuren enz.
Ha Annet –
Dat is een geweldig idee: een workshop haiku schrijven voor politici!
Daar zou het politieke klimaat enorm van opfrissen.
Groet, Nadna
Goed advies moet je meteen opvolgen!
Naakt mereljong vliegt
in de bek van een ekster
richting de hemel
Heel mooi Sandra – het raakt. Au.
De ijscoman smelt
voor ogen vol verlangen
geeft hij het kind ijs
Hallo allen,
Wow wat mooi is het kunnen toepassen van Haiku maar ook zeer moeilijk al heel snel geef je je eigen mening. Mooie oefening in mijn coaching om het invullen door clienten te minderen! Dank je wel Nanda. Ook het Senryu is zeer leerzaam prachtig om te kunnen toepassen. Voor mij weer werk aan de winkel 🙂
Grtz Mike
Deze moederdag
Schijnen steeds zonnestralen
Door schapen wolken
Ik ben een leek in schrijven, maar zou graag meer willen. Bovenstaande tekst komt in mijn gedachten na het lezen van de tekst. Komt het in de buurt van een Haiku??
Hi Esther,
Dat is zeer zeker een haiku. Een mooie ook. Ik zou alleen de hoofdletters weghalen, dan lees je het meer als een doorlopende zin.
Groet, Nanda
Hoi Nanda,
Bedankt voor je reactie. Het maakt me blij te lezen dat je het een mooie haiku vindt. Het geeft me weer moed om toch iets met mijn schrijvers wens te gaan doen.
Gr Esther
De nacht zo donker
Met sterren die fonkelen
Als een dag vol zonneschijn
Helaas ik ben (nog) geen schrijver, maar deze nacht gaf mij deze inspiratie!
Nu hoop ik dat ik er we wat van bak?
Grtz Mike
Sorry klopte niet hier mijn correctie 🙁
De nacht zo donker
Met sterren die fonkelen
Als klaarlichte dag
Dit is beter toch?
Grtz Mike
Strange but funny call
That makes my day a little
I can fall in sleep
Ik krijg t door en vind t verslavend
Grtz Mike
Nog eentje dan 🙂
Sleeping through the night
Keeping my eyes closed and thight
Morning has broken!
Goodnight Mike
Mijn grote liefde
kust mijn vochtige lippen
ik sluit mijn ogen
Ik twijfel over grote liefde, is dit goed?
Groetjes Esther
Ps. het is verslavend leuk om te doen!
Hi Esther,
Ik zou inderdaad ‘grote liefde’ vervangen door iets concreets en zichtbaars – hoe ziet deze grote liefde eruit?
En kan het zo omschrijven dat wij lezers denken ‘ah dat is vast haar grote liefde.’
Succes, Nanda
Poetry surround
Hits me through the nerves and bones
Makes my life complete
Raindrops falling down
In bed laying to wake up
The sun arises
Green trees and blossom
The smell of grass and flowers
Blue sky and sunshine
The car is roling
Sunshine on my windowscreen
Up my way to work
Volgens mij ben ik op dreef of niet 🙂
Zo Mike, jij bent echt op dreef!
Sommigen zijn echt mooie, kloppende haiku’s. Zoals:
Green trees and blossom
The smell of grass and flowers
Blue sky and sunshine
Maar bij sommigen gebruik je voor de haiku te veel beeldspraak en eindig je met een conclusie. Zoals deze:
Poetry surround
Hits me through the nerves and bones
Makes my life complete
Dit zou ik eerder een senryu noemen.
Het is een mooi beeld dat de poezie door je zenuwen en botten gaat – maar het is wel een beeldspraak – het gebeurt niet echt – dus niet op zijn plek in een haiku.
‘Makes my day complete’ is een conclusie.
Probeer vooral objectief en concreet te blijven!
Groet, Nanda
Ik ga het ook eens proberen. Komt ie:
Mijn dochter logeert
vannacht bij haar lieve nicht
Dat is gezellig
Misschien kan het nog beter, maar dit is een begin.
Prettige avond,
Groetjes,
Ellen
Hallo Nanda,
Dank je wel ik snap wat je bedoelt. Ik ben veel bezig met conclusies en beeldspraak. Dit opent mijn ogen dat mijn beweging is “invullen” dat is niet objectief hier zal ik aan werken!
Grtz Mike
Hallo Nanda, hier komt de tweede. Ik was je vergeten te groeten bij de eerste. het werkt inderdaad verslavend:
in drieenvijftig
was het in zeeland heftig
door die zware storm
Groetjes,
Ellen
Ik waag me er nog eentje
De volle maan geeft
kraak helder licht overal
daar huilt een weerwolf
En nog een van mij:-)
Donkergrijse lucht
Regen en zon vallen saam
Diepgroen vol contrast
dit zijn mijn eerste 2 hoofdstukken in haiku.
Vergeten goden
Maken het eeuwige licht
Het begin van alles
De verloren leeuw
Op weg naar een nieuw begin
Door de kring van vuur
Een stekende priem
Het onverdraagbare licht
Niet concentreren
als ik de haiku’s lees begrijp ik dan goed dat een woord dat niet in lettergrepen kan worden verdeeld als één lettergreep wordt beschouwd en om die reden een spatie krijgt?
Geen enkel woord heeft geen lettergreep.
Het woord ‘woord’ heeft er maar één, je kan het niet ‘in stukken verdelen’.
maar een woord zoals ‘verhalenverteller’ heeft er zelfs zes: ver-ha-len-ver-tel-ler. zoals je ziet kun je die wél in stukken verdelen.
Dit vind ik boeiend en probeer er ook eentje
Wel dertig kouwen
heb ze allemaal gehoord
vogels blijven weg
Wat een leuke tip. Ik heb er eentje gefabriceerd.
Langzaam valt het blad
dwarrelend langs de bomen
een herfstvoorbode