Onlangs vroeg een cursist mij hoe ze meer diepgang in haar verhaal kon aanbrengen. Ze vond haar eigen werk oppervlakkig, niet doorleefd. Hoe kwam dat toch? En hoe kon ze dat veranderen? Ik was even stil en moest denken aan mijn natuurkunde praktijkonderzoek in mijn examenjaar. Ik was een ramp in natuurkunde. Maar het had me wel geleerd hoe diepgang werkt.

De oppervlakte wordt bepaald door de diepte

Regelmatig had ik op zee grote vrachtschepen voorbij zien komen die een bijzondere boeggolf hadden. Het water brak niet voor bij de kop, maar iets verder naar achter. Een boeggolf als een prachtige krul. Ik wilde weten hoe dat kwam.

Door wat leeswerk kwam ik er achter dat deze schepen een zogenaamde bulbsteven hebben. De bulb is een groot rond uitsteeksel voor op een schip, net onder het wateroppervlak. Deze ronding verandert de boeggolf dusdanig dat het schip minder weerstand heeft. De boeggolf van het schip wordt dus bepaald door iets dat je niet kan zien.

Diepgang in je verhaal komt van onder

Zo werkt dat met schrijven ook. Diepgang is iets dat je niet ziet. Je ziet alleen de boeggolf; de woorden die op een bepaalde manier breken, omrollen. Maar de vorm van de boeggolf wordt bepaald door wat er onder de oppervlakte gebeurt.

Je kan diepgang niet van boven in een verhaal stoppen. Als een literair trucje. Je kan proberen om in een oppervlakkig verhaal diepe woorden, metaforen of wijsheden toe te voegen, maar als ze niet doorleefd zijn geeft dat een tekst geen echte diepgang. Die komt van onderuit. Daarvoor moet je je eigen kiel en boeg onderzoeken.

Waar liep je op vast? Over wat voor soort schelpen schuurde jouw boeg? Wat leverde de weerstand op? En hoe voelde dat?

In je ervaring duiken

Tijdens het schrijven van mijn roman Fok, ben ik ook kopje onder gegaan. Ik bleef niet boven mijn verhaal hangen, schreef niet met de afstand die ik nu ervaar. De diepgang kwam toen ik er in dook. Toen ik in de tegenwoordige tijd schreef over het moment dat ik voor het eerst de bus naar de middelbare school nam. Dat de andere kinderen net deden of ze me niet zagen. Dat ze zeiden dat ik er als bejaarde uitzag met mijn witte haren.

Het zijn niet de ‘grote’ woorden die diepgang brengen. Of de wijze reflecties. Wat diepgang brengt is het rauw beschrijven van hoe het daadwerkelijk was. Niet er omheen praten, het niet mooier maken dan het was. Geen krullen maken van je boeggolf. Maar naar de bodem van je ervaring gaan. En als je op die manier er-vaart, dan verandert de boeggolf vanzelf. Die wordt zo schuimend sterk dat je verhaal harten kan openbreken.

De juiste vragen stellen

Ik was bevlogen tijdens mijn natuurkunde onderzoek. Op school had ik verschillende mini rompen van schepen nagemaakt. Een bolle tjalkenkop, een spitse klipperboeg. Ik wilde weten wat voor invloed dit had op de snelheid van het schip. Ik maakte een ingewikkelde installatie zodat ik inkt in het water kon spuiten, zodat de stromingen zichtbaar werden.

Ik zat regelmatig tot ’s avonds laat in het proeflokaal. Veel tastbare bewijzen kwamen er niet uit. Maar de leraar vond mijn onderzoek getuigen van vindingrijkheid, doorzettingsvermogen en diepgang. Ik stelde goede vragen, vond hij. Daarom kreeg ik toch een acht. Terwijl ik op mijn theorie eindexamen een twee had.

Passie en doorzettingsvermogen

Diepgang heeft dus niets met kennis te maken. Of met de kloppende antwoorden. Het gaat om het stellen van de juiste vragen. Waar gaat dit verhaal echt over? Wat wil ik boven water halen?Diepgang krijg je ook door doorzettingsvermogen. Je geeft niet bij de eerste omschrijving op. Was het echt zo? Als de ene boeg niet werkt, dan schaaf je een andere. Totdat je splinters in je vingers hebt. Diepgang krijg je door je proces serieus te nemen. Door inkt in je schrijfstroom te spuiten en te onderzoeken hoe jouw verhaal het beste vorm krijgt. Diepgang krijg je dus vooral door echt verbinding met je verhaal te maken. Met de moeilijke dingen. Maar ook met de lichte kant er van. Omdat ik lol in mijn onderzoek had, zette ik door. Dat maakte me vindingrijk.

Diepgang geeft koers

Dus zei ik tegen de cursist: “Diepgang is geen trucje, je kan het er niet van bovenaf in stoppen. Het is niet praten in grote woorden. Het is eerlijk zijn. Rauw. Ook als het fictie is. Het is je verbinden met je verhaal en het plezier in het schrijven behouden.”

Hoe meer diepgang een schip heeft, hoe beter het op koers ligt. Het wordt niet weggezet door winden en stromingen. Als je je eigen diepgang leert kennen, ligt de pen stevig in je handen.

The following two tabs change content below.

• Biografie
• Laatste Berichten

Nanda Huneman

Als tiener had ik de vaste overtuiging dat schrijven zweverig was. En ik was al zo’n dromer! Mijn moeder noemde me een ‘luchtfietser’. Daarom leek het mij niet slim om mijn leven aan schrijven te wijden.

Laatste berichten van Nanda Huneman (toon alles)

• Leren schrijven doe je zo! - 8 september 2021
• Begin je boek met een proloog - 9 oktober 2020
• Schrijf een pakkend begin van jouw boek - 27 augustus 2020