Schrijf ik het boek over mijn eigen leven in de ik- of in de hij/zij-vorm? Dat is een veelgehoord dilemma bij schrijvers die hun levensverhaal willen opschrijven. Er is geen eenduidig antwoord op deze vraag. Want beide perspectieven kennen hun voor- en nadelen. Het belangrijkste is eigenlijk dat je jezelf als een personage gaat zien.
Ik is niet gewoon ik
Meestal als we over ons eigen leven schrijven, schrijven we vanuit de ik vorm. Dat is logisch. Want zo bekijken we de wereld. Zo praten we, zo schrijven we in ons dagboek, zo schrijven we onze brieven.
Maar een boek schrijven over je leven is anders. Het gaat wel over jou, maar voor de lezer ben je een personage.
De lezer moet zich met jou kunnen identificeren. In een boek over je leven, ben je niet zo grillig als in je dagboek. Een boek vraagt om eenduidigheid.
Om door de ogen van een lezer naar jezelf te kijken, is misschien wel een van de lastigste dingen als je een autobiografisch boek schrijft.
Met afstand naar je eigen verhaal kijken
De valkuil van het schrijven vanuit de ik-vorm is dan ook dat je te dicht bij je ‘werkelijke zelf’ blijft. Dat er te weinig afstand is tussen de ik in het boek en de ik die schrijft.
Als je je eigen levensverhaal gaat schrijven is het namelijk behulpzaam als je je niet volledig identificeert met je eigen verhaal en personage. Want af en toe ingrijpen, is noodzakelijk. Jezelf simpeler maken om je gedachtegang volgbaar te maken. Een eigenschap vergroten om de spanning te verhogen.
Voor mijn eigen levensverhaal heb ik mezelf als een extreem wereldvreemd kind neergezet. In werkelijkheid was ik heus niet zo schuchter. Maar dat maakte het verhaal halfbakken, onduidelijk en oninteressant. Voor het verhaal moest ik het wel uitvergroten.
Hij/zij perspectief geeft soms te veel afstand
Dat is voor mij ook het moment geweest dat ik in de derde persoon ben gaan schrijven. Ik ben mezelf als een ‘zij’ gaan zien.
Maar het vraagt behoorlijk wat oefening om het personale perspectief goed te gebruiken. Want hoe kom je in iemands hoofd als je in de derde persoon schrijft?
De valkuil van de hij/zij-vorm is dat je te veel afstand neemt en je jezelf alleen maar van de buitenkant beschrijft. Hoe je loopt, hoe je je kleedt, wat je zegt. Maar niet meer wat je denkt of voelt.
Een ander gevaar is dat je als schrijver, nu je niet meer jezelf bent, continu schakelt tussen verschillende personen. Dan staat Peter weer op de voorgrond, dan Margriet.
Het grote nadeel daarvan is dat de lezer geen duidelijk uitgangspunt krijgt en zich steeds met een ander moet identificeren.
Zij als ik gebruiken
De kunst is, ook al schrijf je in de hij/zij vorm, om de lezer toch een kijkje in je hoofd te geven. Je gaat de ‘zij-vorm’ bijna gebruiken als ware het een ‘ik-vorm’. Bijvoorbeeld:
‘Zij wilde niet met hem mee, nee, dat had ze al te vaak gedaan. Ze moest nu hier blijven staan en geen vin verroeren. Hij zou vanzelf weggaan. Het was genoeg.’
Is bijna hetzelfde als:
‘Ik ga niet met hem mee. Dat heb ik al te vaak gedaan. Ik moet nu blijven staan en geen vin verroeren. Hij gaat vanzelf weg. Het is genoeg.’
Met het verschil dat er in de eerste versie net iets meer ruimte, iets meer lucht zit. De derde persoon is zo een krachtig stijlmiddel, waarbij je zowel zowel intimiteit als afstand schept.
Ik net zo goed als zij
Wat dus niet wil zeggen dat ik het afraad om de ik vorm te gebruiken als je een boek over je leven schrijft. Een cursist zei onlangs tegen mij: ‘Ik schrijf in de zij-vorm omdat ik heb gehoord dat dat professioneler oogt. Anders is het net een dagboek.’
Dat gevaar is inderdaad aanwezig, maar dat hoeft niet. Je moet je alleen goed realiseren dat jij niet die ik bent. Als je jezelf de vrijheid geeft om met die ik te spelen, kan deze vorm een mooi bezwerend effect hebben. Je komt helemaal in iemands wereld.
Afwisselen in perspectief
Het een is dus niet beter dan het ander. Soms werkt het goed om te switchen tussen verschillende perspectieven. Eerst een tijdje vanuit de ik schrijven om het verhaal dichtbij te halen. Dan weer een tijdje vanuit de zij om wat meer afstand en spelingruimte te scheppen. En dan terug naar de ik.
Het is goed om niet vast te zitten aan één perspectief. Op die manier krijg je de kans om je levensverhaal van meerdere kanten bekijken. En dat geeft vaak een heel verfrissend perspectief.
Nanda Huneman
Laatste berichten van Nanda Huneman (toon alles)
- Leren schrijven doe je zo! - 8 september 2021
- Begin je boek met een proloog - 9 oktober 2020
- Schrijf een pakkend begin van jouw boek - 27 augustus 2020
Hallo Nanda,
Mooi onderwerp. Schrijven in ik-vorm of hij/zij- vorm blijft altijd een lastige keuze denk ik.
Als ik je voorbeeld neem en het tweede stukje in de ik-vorm ombouw op onderstaande manier, vraag ik mij af hoe dat overkomt.
Het is genoeg! Ik ga niet met hem mee. Dat heb ik al te vaak gedaan. Als ik nu blijf staan en geen vin verroer, gaat hij vast weg.
Geeft een dergelijke tekst in de ik-vorm dan even veel/weinig ruimte als jouw tekst in de ik-vorm? Ikzelf vind deze tekst ook krachtig en afstandelijk genoeg. Ik ben wel benieuwd hoe anderen dat ervaren.
Groeten, Denise
Beste Nanda,
Na eeuwen herinneringen verzameld te hebben ben ik begonnen met opschrijven, omdat mijn hoofd inmiddels vol zit. Ik heb een paar blogs en mensen zeggen dat ik leuk kan schrijven. Zelf ben ik daar nog niet zo van overtuigd, maar dat zit nu eenmaal in mijn karakter. Mag ik jou een stukje voorleggen met de vraag of dat beter in de ‘zij’ vorm tot zijn recht zou komen?
@Peter: Ik ben benieuwd wat je geschreven hebt! Je kan of hier een aantal zinnen plaatsen (zowel in de ik-vorm als in de zij-vorm) en dan zal ik er naar kijken. Als het om een langere tekst gaat, neem dan even via redactie@boekschrijven.nl contact met mij op en dan kunnen we evt. een afspraak maken.
Groet, Nanda
graag wil ik mijn levensverhaal willen verwoorden in een boek.
Denise: jij hebt de smaak goed te pakken. De manier waarop je het hebt herschreven, werkt goed. Komt volgens mij vooral omdat je begint met de zin: ‘het is genoeg’ en dat daar geen ‘ ik’ in staat. Dat geeft ruimte.
Beste Nanda,
“Je moet je alleen goed beseffen” schrijf je.
Nu heb ik toch altijd geleerd dat “beseffen” geen wederkerend werkwoord is. Het stoort mij buitengewoon dat het tegenwoordig veel op die manier wordt gebruikt, luister maar eens naar Mart Smeets!
Het is: Je moet beseffen of je moet JE realiseren.
Hopelijk ga je dit foutje snel herstellen voordat het weer door een ander wordt overgenomen.
Overigens sprak de inhoud van je stuk mij wel aan
.
Met vriendelijke groet,
Mary-Ann
Hi Mary-Ann,
Je hebt helemaal gelijk! Domme fout. En eentje die ik vaak en regelmatig maak.
Zo heeft iedere schrijver zijn eigen blinde vlekken…
Groet, Nanda
Mary-Ann, laat maar. Er komen geen reacties op wat je hier schrijft…
Beste Peter,
Nanda geniet even van een welverdiende vakantie, en zij zal op haar blog reageren zodra ze weer terug is 🙂
Koen (redactie)
Heb al zo vaak ‘dode’ websites gezien, dacht dat dit er ook eentje was. Dus: Koen, dank je voor de reactie, ik wacht af. En schrijf ondertussen lustig verder 😀
Eindelijk iemand die zich ook stoort aan het wederkerend maken van het werkwoord beseffen. Zelfs een schrijfcoach maakt weleens een foutje.
Inmiddels is het aangepast! Bedankt voor je betrokkenheid!
Koen (redactie)
Beste
Ik ben op mijn derde leeftijd (72)besloten mijn bewogen leven neer te pennen. Persoonlijk vind ik het niet gemakkelijk. Waarom? Ik schrijf in een taal dat mijn moedertaal niet is. Nu mijn vraag, kan/mag ik voor beoordeling enkele bladzijden van de tot heden toe geschreven bladzijden U bezorgen?
Graag Uw antwoord.
Met vriendelijke groet van een “oude” beginneling.
Stein Vilmos. ( Of in het dagelijks leven Tüszi.)
Hallo,
Ik ben bezig aan een boek maar vind het lastig te kiezen tussen ik/zij perspectief. Als ik zij kies ben ik bang dat ik dit woord veel te vaak gebruik en dat het niet meer klinkt.
MVG, Lidy
Lidy, ik ben er ook nog steeds niet uit. Maar wellicht dat je af en toe ‘zij’ kan vervangen door ‘naam’ en ‘ze’?
Ik vind de “ik” vorm veel mooier en het neemt mij meestal meer mee in het verhaal.
Maar ik vind het heel veel moeilijker.
Iris
Beste,
ik ben al een tijdje bezig met mijn levenservaring neer te pennen. Mijn jeugd was een hel en als ik er delen van vertel zie ik de luisteraars verbaasd en verstomd kijken, vaak met tranen in de ogen en dat zette mij aan om het neer te pennen.
Schrijven vanuit de ik vorm zag ik niet zo zitten en zodoende schrijf ik vanuit een personage. Alsof de schrijver en het personage niet dezelfde zijn.
bv; :
Peter gaat recht naar de meester, drukt hem de hand en bedankt hem.
De liefde met Jeanette is echter voorbij.
Ze zagen elkaar nauwelijks want Peter mag zelden alleen weg.
het leest anders dan ;
Ik ging recht naar de meester, drukt hem de hand en bedankte hem.
Mijn liefde met Jeanette is echter voorbij.
We zagen elkaar nauwelijks want ik mag zelden alleen weg.
Wat denkt U ervan?
Mvrgr
Patrick
Hi
Ik beaam dat het anders leest. Op het eerste oog spreekt de derde persoon mij meer aan. Toch kan de eerste persoon ook goed werken. Het vergt misschien een andere toon/stijl of andere zinsbouw.
Bevallen verhalen in de ik-vorm je niet/nooit? Is er een, die je wel bevalt en om welke reden?
Gr. Denise
ik lees sinds mijn 5de, wetenschap, natuurkunde, kunst, cultuur, geschiedenis. Nooit iets anders, romans (fictie) vind ik verloren tijd. Slechts 1 gelezen, 30j geleden, Nooduitgang voor gangsters. De IK vorm vind ik persoonlijk egoïstisch, Ik dit, ik dat, ik zo, pppfff nee dat gaat vervelen denk ik.
Maar ik schrijf wel in huidige tijd. heb al 350blz
Bij levensverhaal denk ik aan iets biografisch, dus ik lijkt logisch.
Bij 3e persoon denk ik meer aan roman. Maar je houdt niet van roman/fictie (?) Ook niet om zrlf te proberen te schrijven?
Op schrijvenonline.org zijn er op het forum een aantal draden over dit onderwerp.
Succes!
In schrijven gaat veel tijd, die heb ik niet en van leven kan je ook niet, dus ga ik me daar nu niet mee bezig houden. Dat word voor na mijn pensioen. Hoewel ik ze eenmaal geschreven makkelijk kan vertalen naar Engels en Spaans dan is dat misschien wel te doen
Ik zit nogal met de vraag of het levensverhaal wat ik schrijf, in de tegenwoordige tijd of verleden tijd beter overkomt. Ik schrijf in de verleden tijd, heb een deel herschreven in de tegenwoordige tijd, maar daar was ik helemaal niet tevreden over. Nu hoor ik ook vaak, dat schrijven in de tegenwoordige tijd de lezer meer de ruimte geeft om het verhaal in zijn beleving ook echt mee te maken. Ik maak uitstapjes in het verhaal naar het heden. Die schrijf ik wel in de tegenwoordige tijd. Is zo een tijdswisseling gebruikelijk?
Oei dat is dus nog best lastig. Ik blog nu een jaar en wil een boek gaan schrijven. stof genoeg. maar ook ik twijfel over de vorm. ik wil autobiografisch schrijven maar de tekst verrijken met fictie. waar kan ik meer lezen over het kiezen van de persoonsvorm?
haii ik wil al lange tijd mijn levens verhaal tot nu toe op papier te krijgen als een verhaal. maar weet niet zo goed hoe ik moet beginnen zou u kunnen helpen?
ben wel 15 jaar.
m.v.g