Vorige week had ik het weer: ik gaf een lezing over dialoog in verhalen en romans en het was tijd voor de vragenronde. Ik tuurde de halfdonkere zaal in en gelukkig waren er tenminste twee vingers.

Terwijl ik me voorbereidde op vragen over onderbreken, spreektaal en aanhalingstekens wees ik naar de vrouw op rij twee. Ze ging staan en ze vroeg: ‘Ik heb uw roman Maidentrip gelezen. Wat ik graag wil weten: is alles wat u daar beschrijft echt gebeurd?’

Ik moest even slikken. Ten eerste omdat het niet over het onderwerp van mijn lezing ging en ten tweede omdat het mij irriteert dat lezers altijd weer die vraag stellen.

Want in feite doet het er niet toe of alles wat in een verhaal of roman staat letterlijk zo is gebeurd. Waar het om gaat is dat het verhaal overtuigt. Gelooft de lezer, terwijl hij het leest dat dit allemaal gebeurd zou kunnen zijn? Als het antwoord ‘ja’ is, maakt het niet uit of de schrijver de gebeurtenis al dan niet aan den lijve heeft ondervonden.

Waarom stellen lezers die vraag?
Lezers vinden het kennelijk wel belangrijk in hoeverre een verhaal echt gebeurd is. Dat komt omdat lezers verhalen lezen om te leren over het leven. Dat klinkt misschien wat overdreven, maar dat is uit onderzoek gebleken. Terwijl de lezer leest, identificeert hij zich met de hoofdpersoon en hij vergelijkt zichzelf met hem.

Durft hij ook zo tegen zijn baas in te gaan als deze hoofdpersoon doet? Of houdt hij liever zijn mond?
Zou hij ook zijn buurman verraden, als hij hem in een verre stad zou betrappen met een andere vrouw? Of zou hij hem chanteren?
Zou hij wekenlang door de woestijn kunnen zwoegen om een geheimzinnige ziekte te bestrijden? Of zou hij te bang zijn om zelf ziek te worden?

Identificatie
Bij alle gebeurtenissen die een romanpersonage meemaakt, vraagt de lezer zich af hoe hij zelf zou reageren. Denk nu niet dat hij dan het boek in de schoot legt en mijmerend een pijpje opsteekt. Nee, dat is een onbewust proces. Hij merkt nauwelijks dat hij in de rol van het personage stapt.

We noemen dit proces identificatie. Hoe sterker de lezer zich met het personage identificeert, hoe meer hij zich betrokken voelt bij zijn acties, zijn verlangens en zijn beslissingen. Als hij leest, kan hij vergeten dat hij een mank been heeft, dan rent hij de marathon. Als hij leest, laat hij zijn nederige baan achter zich en strooit met euro’s. Als hij leest, wordt hij nooit afgewezen, maar heeft de mooiste meiden aan zijn arm.

Een mens is van nature nieuwsgierig
Bovendien is een mens gewoon nieuwsgierig. Daarom hebben programma’s als Boer zoekt vrouw zulke hoge kijkcijfers. Vanuit zijn veilige televisiestoel kan de kijker alle emoties, overwegingen en teleurstellingen van de deelnemers bestuderen. Zelf hoeft hij niet met zijn billen bloot.

Maar hij wil maar al te graag de billen van anderen bekijken. Daarom willen lezers altijd weten of jouw verhaal of roman waargebeurd is.

En zelfs als je ‘nee’ zegt, zullen de meesten jou tijdens het lezen in de hoofdrol zien. Wat dat betreft, kun je dus net zo goed putten uit je eigen leven.

Jouw bronnen
Ieder mens heeft zijn eigen herinneringen. We hebben allemaal zoveel meegemaakt. Meer dan we ooit kunnen opschrijven.

Wil je meer lezen over het schrijven van verhalen en de redenen waardoor je jezelf kunt blokkeren?
Download dan mijn gratis e-boek: Hoe je direct kunt starten met schrijven van verhalen op basis van je eigen leven zonder je zorgen te maken of je wel genoeg schrijftalent hebt