Bij het schrijven van een boek zijn er twee fasen die je doorloopt. Die fasen kunnen door elkaar lopen, maar moeten wel duidelijk van elkaar onderscheiden worden.
In de eerste fase schrijf je allereerst voor jezelf, om lekker op stoom te komen. En om te ontdekken waar je verhaal over moet gaan, wie je hoofdpersoon is en wat hem of haar moet overkomen. De tekst die je schrijft is nog allereerst voor jezelf bedoeld om erachter te komen wat je in wezen wilt vertellen met je verhaal.
Losschrijffase
Nu zijn er al heel wat artikelen geschreven over de eerste fase van het schrijven. In die fase is het de kunst de kritische stemmen in je hoofd te negeren. Je laat ze voor wat ze zijn en gaat niet met ze in discussie. Je let nog niet op mooie zinnen, spelling of grammatica.
Het belangrijkste is dat je al schrijvend voor jezelf ontdekt waar je verhaal over gaat. Bij Boekschrijven.nl noemen we dat de losschrijffase. We leggen daar zoveel nadruk op omdat (beginnende) schrijvers vaak stuk lopen op hun eigen zelfkritiek, nog voor ze begonnen zijn.
Herschrijffase
Vroeg of laat komt er een punt waarop je je verhaal in grote lijnen weet. Op dat moment breekt de tweede fase, de herschrijffase, aan en begin je aan een tekstversie te schrijven die voor je lezer is bestemd. En die tekst moet wel aan allerlei eisen gaan voldoen. Hierbij komen die kritische stemmen, die je in de eerste fase leerde negeren, wél van pas.
Kritische stemmen op het juiste moment
Met de kritische opmerkingen die in je hoofd hebben geklonken, neem je je allereerste ruwe tekst opnieuw onder de loep. Je maakt nu dus gebruik van die kritische stem. Hij helpt je om jezelf allerlei kritische vragen te stellen: Is dit wel spannend? Is mijn hoofdpersonage wel interessant genoeg? Is mijn verhaallijn wel te volgen voor de lezer? En zo zijn er waarschijnlijk nog wel honderd kritische vragen te bedenken.
Vervolgens kun je jouw kritische stemmen ook om raad vragen om deze vragen te beantwoorden. Maar… voor je de hulp van de stemmen inschakelt, moet je ze wel eerst wat goede manieren bijbrengen.
Eerst inhoudelijk
Allereerst moet je wat orde aanbrengen in het soort vragen en in de volgorde waarin je ze stelt. Bij het herzien en herschrijven van je tekst werk je het beste van de grote lijn naar het kleine detail. Dat bespaart je een hoop onnodig werk.
Je begint allereerst met de kritische vragen die gaan over de inhoud van je verhaal: Is de drijfveer van mijn hoofdpersoon K wel sterk genoeg? Waarom gaat K eigenlijk naar zijn tante? Is het wel geloofwaardig wat K hier doet? Is de afloop wel verrassend?
Dan vorm en structuur
Als je de inhoud min of meer op orde en naar je zin hebt, zijn de kritische vragen over vorm en structuur aan de beurt: Moet dit fragment wel zo uitgebreid? Moet dit fragment niet naar het eind? Is de hoofdstukindeling logisch en helpt hij bij het begrijpen van het verhaal? Zijn de overgangen tussen de hoofdstukken wel effectief?
Stijl pas aan het eind
Pas helemaal aan het eind komen de kritische vragen over stijl en zinsbouw aan bod: Is dit wel spannend om te lezen? Lopen mijn zinnen wel goed? Is dit beeld niet wat overdreven? Is de taal niet eentonig? Gebruik ik hier het goede woord? Zijn mijn zinnen niet te ‘hak op de takkerig’?
Veel van onze eerste kritische stemmen gaan juist over stijl. En dat terwijl ze pas helemaal aan het eind van het schrijfproces thuis horen. Want wat heb je aan een perfect geschreven fragment als je daarna besluit dat je het moet schrappen? Of als je door je innerlijke stijlcriticus zo ontmoedigd raakt dat je verhaal niet eens op papier verschijnt?
Heb jij je kritische stem al onder controle? Stelt hij op tijd de juiste vragen of moet je hem nog manieren bijleren?
Inez Risseeuw
Laatste berichten van Inez Risseeuw (toon alles)
- Hoe kies je de beste titel voor jouw boek - 5 augustus 2021
- Het geheim van een goed kinderboek - 21 juni 2021
- Een titel voor je boek - 3 maart 2021
Heel handig artikel, ik herken hier veel in (van wat ik fout doe), bedankt!
Hoi Miriam,
Succes met het schrijven. Hoop dat het vooral plezieriger voor je wordt,
Inez Risseeuw
Dank je, Inez, gaat zeker lukken!
Wat meestal allemaal door elkaar heen loopt, heb jij in deze blog duidelijk uitgesplitst. Voor mijn schrijven is dit erg bruikbaar. Hoe kom je toch aan al die kennis Inez? En dank dat je die met ons wilt delen.
Hallo Dore,
Fijn om te horen dat het je helpt.
En hoe ik aan die kennis kom? Zelf geworsteld en er in de loop v d jaren oplossingen voor gezocht en gevonden. In boeken en ook door zelf uit te proberen.
Als je iets heel graag wilt dan vind je wel een weg.
Veel plezier met schrijven,
Inez
Hééél herkenbaar. Maar … de twijfel, inzinkingen (!), wanhoop (!) maar ook optimisme blijven bestaan, Inez.
Beste Francine-Sarah
Klopt, maar ze krijgen steeds minder invloed op je als je door blijft schrijven ondanks al dat commentaar in je hoofd. Eigenlijk je reinste mindfullness,
Veel plezier met verder schrijven,
Inez
In sommige opzichten zeer herkenbaar. Ik schreef als tiener veel, maar nu niet meer. En zit er al tijden over te denken weer eens te gaan schrijven.. Ideeën genoeg.. Maar al bij voorbaat bang om te falen.
Nu lees ik wel veel sites en info over schrijven en vind t ook lastig om te lezen dat je voor een boek al een globaal ‘verhaal’ in je hoofd moet hebben, en alles zo veel mogelijk van te voren moet uitstippelen anders loop je vast. Nu snap ik dit goed, want het is nuttig een plan te hebben, maar dit kan voor mij als beginnend schrijfster ook weer blokkades opleggen.
De tekst hierboven heeft mij doen beseffen dat ik maar gewoon moet beginnen en niet meteen met al te kritische ogen moet gaan kijken naar wat er geschreven is. 😉
@s. vos Een globaal verhaal hebben is zeker handig maar niet per se noodzakelijk. Voor NaNoWriMo 2012 had ik alleen een beginnetje in mijn hoofd en ben gewoon begonnen met schrijven. Al doende ontvouwde het verhaal zich, al moet ik er bij vertellen dat ik zo nu en dan echt wel moest prakkizeren hoe het verder moest en ben ik soms ook wel op mijn schreden teruggekeerd.
Maar het kan dus wel! Laat je dus niet weerhouden als je nog geen globaal verhaal hebt.
Dit is erg handig. Alleen merk ik dat ik voordurend bezig ben met het aantal bladzijdes dat ik schrijf. Moet ik me daar in het begin al zorgen over maken, of komt dat later?
Groeten N.
Handig! Ik houd ontzettend veel van schrijven. Maar ik ben bang dat ik te jong om een echt goed boek te schrijven. Ik ben namelijk 15. Maar ik wil gewoon mijn fantasie ergens in kwijt,
Hallo Monique,
Iedereen kan wel een reden bedenken waarom hij of zij niet zou hoeven proberen om te schrijven, de ene is te oud, de ander is te jong en de derde heeft geen tijd of geen geld.
Maar 1 ding weet je zeker, als je niet schrijft gebeurt er niets.
Dus gewoon schijven en zeker als je het fijn vind om te doen, want dat is de beste reden en maak je voorlopig nog niet druk of het een boek wordt of niet.
Dat heeft gewoon tijd nodig.
Veel plezier met schrijven,
Inez Risseeuw
Ik schrijf sinds mijn zesde levensjaar korte verhaaltjes, ben nu vijftien en bezig met een boek (non-fictie). Na hoeveel bladzijdes kun je iets een ‘boek noemen?
Liefs, Erin
Ik heb genoten van de tips en ben er mee aan de slag gegaan,bedankt daarvoor.
Ik heb wel een vraag; is het raar als mijn non-fictie verhaal met fictie gelardeerd is?
Beste Berglopertje,
Nee, het is helemaal niet raar als je je non-fictie met fictie lardeert.
Dat gebeurt, denk ik, heel vaak al ongemerkt doordat de manier waarop je een (waargebeurd) verhaal vertelt al snel een eigen interpretatie wordt. De scheiding tussen fictie en non-fictie is alleen belangrijk als je pretendeert dat je non-fictie schrijft en mensen de ware toedracht geeft.
Als je allereerst een goed verhaal wilt vertellen gaat het er vooral om dat je geloofwaardig schrijft en dat houdt in dat je goed waarneemt, helder, beeldend en inlevend schrijft.
(Hoe je dat verder aan kunt scherpen kun je ook leren door onze cursus ‘Boekschrijven’ aan te schaffen. Kijk maar op de site.)
Groet en vooral veel plezier met schrijven,
Inez Risseeuw